Người ta thường hay đỗ lỗi cho nhau mỗi khi có sự trục trặc trong mối quan hệ xảy ra. Người xưa có câu “tiên trách kỷ, hậu trách nhân”, đừng vội trách người trước khi tự xem xét lại mình.
Trong cuộc sống, người có suy nghĩ tích cực sẽ luôn nhìn sự việc bằng đôi mắt tích cực, trái lại người mang những suy nghĩ tiêu cực nhìn sự việc qua cặp kính xám xịt. Trong cuộc sống, con người thường nhìn nhận sự việc và người khác từ các góc nhìn khác nhau, mà chưa chắc góc nhìn đó đúng với bản chất sự việc hay tính cách của người đó. Bản chất của mỗi người quyết định cái họ nhìn thấy ở người khác.
Cái nhìn và sự đánh giá về con người và việc làm của họ do quan điểm và tình cảm của chúng ta quyết định. Trước khi phê phán người hãy tự xét quan điểm của mình. Khi quá chú trọng quan điểm, ý thích của mình thì sự đánh giá sẽ không còn khách quan theo hướng nâng lên hoặc hạ thấp đối tượng. Vì vậy, có khi người đầu tiên cần phải thay đổi chính là bản thân mình. Khi suy xét, thay vì đặt người khác vào vị trí của mình, cần đặt mình vào vị trí của họ.
Trước khi phê phán ai, hãy tự hỏi xem mình đã thử nhìn sự việc từ gốc độ của họ chưa, vì người ta thường nhìn nhận bản thân và người khác chỉ theo gốc độ của mình. Vì vậy đừng vội phê phán người khác trước khi nhìn lại sự việc từ quan điểm của người khác. Điều đó giúp tránh phát sinh mâu thuẩn hay hủy hoại các mối quan hệ, vì dễ có được sự cảm thông do tìm thấy sự hợp lý trong hành động của họ.
Không ai là con người hoàn hảo, “nhân vô thập toàn”. Ngay cả những nhân vật siêu nhiên như thánh thần mà con người tưởng tượng ra cũng có không ít những lỗi lầm. Đặt niềm tin vào những điều tốt đẹp trong mỗi người sẽ giúp họ phát huy điểm mạnh và tự hạn chế nhược điểm của họ.
Trước khi định phê phán điều gì phải cảnh giác sự vội vàng kết luận theo định kiến của bản thân mà thiếu tìm hiểu kỷ bản chất của vấn đề. Tagore (1861-1941) là một đại thi hào của Ấn Độ, đoạt giải Nobel về văn chương năm 1913. Ông có tài làm thơ ngay khi còn nhỏ tuổi. Thời niên thiếu, thỉnh thoảng Tagore làm một vài bài thơ gửi đăng trên tờ báo do thân phụ của mình đảm trách phần biên tập. Khi thấy những bài thơ gửi đến ký tên con mình, người cha chẳng thèm đọc thơ mà quẳng ngay vào sọt rác, vì cho rằng con mình còn nhỏ dại thì biết gì thi ca. Khi hiểu rõ sự tình, Tagore chép lại những bài thơ mà cậu đã gửi đăng báo, không ký tên thật của mình nữa mà lấy một bút hiệu khác rồi gửi lại cho toà báo. Lần nầy, thân phụ của Tagore nhận thấy đây là những bài thơ có giá trị và cho đăng ngay lên báo mà không hề hay biết đó là những bài thơ của con trai mình, những bài thơ mà trước đây ông đã quẳng vào sọt rác.
Phê phán là thành tố quan trọng trong nghệ thuật giao tiếp. Mục đích của phê phán là hướng đến việc cải thiện tình hình, chỉ khi bám sát mục tiêu ấy thì người phê phán mới có ý thức cân nhắc từng lời nói, cử chỉ, mức độ thích hợp với tấm lòng khoan dung, giúp bản thân thoát khỏi tâm trạng hẹp hòi với cảm xúc tiêu cực. Khi đó sẽ tránh được những phản ứng thái quá đối với những điều nhỏ nhặt của người khác.
Khoan dung với lỗi lầm của người khác có thể mang đến cho người ta cơ hội tỉnh ngộ, nhận ra thiếu sót của mình. Phê phán để thỏa mãn sự bất bình của mình chỉ làm xấu thêm tình thế, thậm chí phải gánh chịu hậu quả không mong muốn.
Người làm tổn thương tinh thần, tình cảm của người khác cũng dễ bị người khác làm tổn thương lại. Cần nhớ là lời phê xúc phạm người khác có thể gây nên những vết thương tinh thần còn hơn cả nỗi đau thể xác.
